"Podkreślić żądania kobiet"

Jeszcze w latach dziewięćdziesiątych historycy spierali się, ile ich było: pięć, sześć, a może osiem? Na palcach obu rąk można policzyć ulice, którym matronują w miastach i wsiach całej Polski. Wiele z ich osiągnięć przemilczano w monografiach i słownikach biograficznych. 

Na całe szczęście w 2019 roku nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się popularnonaukowa książka Olgi Wiechnik pt. „Posełki. Osiem pierwszych kobiet”, która przywraca pamięć o wszystkich ośmiu parlamentarzystkach zasiadających w ławach Sejmu Ustawodawczego obradującego w latach 1919–1922. Były to (w kolejności alfabetycznej): Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Maria Moczydłowska, Zofia Moraczewska, Anna Piasecka, Zofia Sokolnicka i Franciszka Wilczkowiakowa.

Krótkie informacje biograficzne na temat wszystkich posłanek można odnaleźć obecnie także na stronie: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/623428/edition/590574/content (część III). 

*** 

Wraz z prof. Rafałem Zimnym z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, na potrzeby projektu realizowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (nr 1bH 15 0213 83), przeprowadziliśmy w 2016 roku sondaż ekspercki, w którym prosiliśmy respondentki i respondentów o wskazanie ważnych – ich zdaniem – przemówień politycznych wygłoszonych w Polsce po 1918 roku. Badaczki i badacze wskazali w sumie 355 przemówień wygłoszonych przez 121 osób. Wśród przemawiających w minionym stuleciu wymienili… sześć kobiet. Do tego przemówienia dwóch z nich wyróżniono nie ze względu na wartość retoryczną czy historyczną, ale dlatego, że uznano je za agresywne, niepoważne i nielicujące z powagą sprawowanych urzędów. Czy trzeba bardziej wymownego dowodu na to, że historię polskich mów politycznych napisali właściwie wyłącznie mężczyźni? 

*** 

Tymczasem okazuje się, że już pierwsze parlamentarzystki w Sejmie Ustawodawczym w latach 1919–1922 występowały stosunkowo często – w sumie 39 razy (choć i co do tej liczby badaczki i badacze nie byli dotąd zgodni). Wbrew obiegowej opinii posłanki poruszały bardzo zróżnicowane tematy: ustrojowo-polityczne, gospodarcze i społeczne. Nie stroniły od polemik i ciętych ripost wobec adwersarzy. Choć reprezentowały pełne spektrum systemu partyjnego (od prawicy po lewicę), zgodnie opowiadały się za równouprawnieniem kobiet, koniecznością pomocy najuboższym, zobligowaniem państwa do walki z alkoholizmem oraz wsparciem finansowym dla instytucji edukacyjno-naukowych. 

***

Żeby dotrzeć do przemówień pierwszych polskich posłanek, zainteresowane osoby musiały dotąd przeszukiwać pojedyncze stenogramy sejmowe. Od wielu lat dostępne są one wprawdzie na stronie internetowej Biblioteki Sejmowej, ale jedynie w formacie graficznym, co treści wewnątrz dokumentów czyni niewidocznymi dla popularnych wyszukiwarek internetowych. Chcąc ułatwić badaczkom i badaczom zadanie, a także mając nadzieję na zwiększenie widoczności aktywności posłanek, zdecydowałem się na: 

• opracowanie tych przemówień na nowo; 
• zebranie ich w jednym miejscu;
• udostępnieniu ich w formie pliku tekstowego, a nie graficznego;
• opatrzenie zbioru przemówień wstępem oraz przypisami objaśniającymi kontekst przemówień lub niejasne pojęcia/kwestie poruszane przez parlamentarzystki. 

Mam ogromną nadzieję, że choćby w ten sposób nasz projekt przyczyni się do zwiększenia widoczności dorobku retorycznego polskich parlamentarzystek. Praca dostępna jest w formie cyfrowej i można pobrać ją za darmo z Repozytorium Uniwersytetu Wrocławskiego, klikając w poniższy link:

https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/publication/142067/edition/131484/content